เกร็ดน่ารู้ เรื่อง นอน เรื่องง่ายๆ ที่กลายเป็น เรื่องยาก
แล้วก็ถึงเวลาพักผ่อนเสียที ฉันจะนอนให้สมกับที่อดนอนมาหลายคืน
ฟังดูน่าภิรมย์ ชวนให้อิจฉา อยากมีเวลานอนเต็มที่แบบนั้นบ้าง
แต่...ภายใต้สภาวะการนอนหลับในเซฟตี้โซนของเรา สามารถเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้
จริงๆ
แล้วร่างกายคนเรามีภาษากายที่เป็นสัญญาณเตือนบางอย่างให้ทราบถึงสภาวะของ
ร่างกาย ณ เวลานั้นๆ เช่น การหาวบอกให้รู้ว่าสมองของเรากำลังขาดออกซิเจน
หรือ
"การนอนกรน" ที่บอกให้รู้ว่าคนคนนั้นอยู่ในภาวะเสี่ยงต่อการเป็นโรคมากมาย
อาทิ โรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน โรคหลอดเลือดสมองอุดตัน โรคหลอดเลือดหัวใจ
โรคอ้วน ฯลฯ
รวมทั้งความเสี่ยงต่อการหยุดหายใจขณะนอนหลับ
นอนมากเกินไปใช่ว่าจะดี
ปัญหา
ของการนอนมีมานานแล้ว เพียงแต่ปัจจุบันเราใส่ใจเรื่องสุขภาพกันมากขึ้น
ขณะเดียวกันด้วยวิทยาการทางการแพทย์ที่ก้าวหน้าไปไกลสามารถจัดการกับความ
เสี่ยงอันเนื่องมาจาก การนอนหลับผิดปกติ (Sleep Disorders) ได้
นพ.จักริน
ลบล้ำเลิศ อายุรแพทย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลกรุงเทพ บอกว่า
ปกติคนเราจะนอนวันละ 6-8 ชั่วโมง
แต่นั่นหมายความว่าจะต้องเป็นการนอนที่มีคุณภาพ คือ หลับลึก
และไม่ถูกปัจจัยบางอย่างรบกวนให้ต้องตื่นกลางดึก เช่น
การลุกขึ้นมาเข้าห้องน้ำ ฯลฯ เพื่อให้ร่างกายและสมองได้พักผ่อนอย่างเต็มที่
และตื่นขึ้นพร้อมกับความสดชื่น
แต่ดูเหมือนเป็นเรื่องธรรมดาของคน
เมืองที่จะนอนดึกตื่นสาย และบ่อยครั้งยอมอดนอน เก็บเปรี้ยวไว้กินหวาน
นอนชดเชยแบบนันสต๊อปในวันหยุด ซึ่งไม่ใช่สุขลักษณะที่ดี ไม่เพียงไม่สดชื่น
ยังง่วงเหงาหาวนอน ไม่มีสมาธิ เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ
รวมทั้งความจำลดลง
"มีการศึกษาพบว่าคนที่อดนอนจะใช้เวลาในการคิด
มากกว่าคนที่นอนอย่างเพียงพอ
รวมทั้งในคนที่อดนอนจะมีโอกาสทำงานผิดพลาดมากกว่าคนที่นอนหลับอย่างเพียงพอ
นอกจากนี้ยังมีผลต่ออารมณ์ทำให้หงุดหงิดง่ายขึ้น"
วิธีแก้ไข
คุณหมอจักรินแนะนำให้ใช้การปรับพฤติกรรมตนเอง
แต่ถ้ายังมีอาการง่วงงุนถึงระดับง่วงโงก พร้อมจะหลับได้ตลอดเวลา
ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุอื่น
ซึ่งอาจเกิดจากความผิดปกติของสารสื่อประสาท เช่น "โรคลมหลับ" (Narcolepsy)
ที่เกิดจากการขาดสารสื่อประสาท ทำให้เวลาหลับไปแย่งเวลาตื่น
จะมีอาการง่วงนอนในเวลากลางวัน ถ้าได้งีบจะรู้สึกสดชื่นขึ้น
แต่ไม่นานก็มักจะมีอาการง่วงอีก
นพ.จักรินสาธิตการทำงานของเครื่องตรวจการนอนหลับ
หรือ "โรคไฮเปอร์ซอมเนีย" (Idiopathic hypersomnia)
ที่แม้จะนอนมากในเวลากลางคืน และหลับได้ลึกแล้วก็ยังรู้สึกง่วงนอนตลอดเวลา
ซึ่งอาการเหล่านี้ควรพบแพทย์เพื่อรับคำแนะนำอย่างถูกต้อง
นอนไม่หลับทำอย่างไรดี
คุณหมอจักรินให้ความรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับปัจจัยที่รบกวนการนอน อาทิ
1.เปิด
ทีวี ห้องนอนที่ถูกสุขลักษณะไม่ควรมีทีวี
เพราะนอกจากเป็นการรบกวนเวลาของการพักผ่อนแล้ว ทีวียังมี "แสงสีฟ้า"
ซึ่งมีผลยับยั้งการหลั่งของสารสื่อประสาทที่เรียกว่า "เมลาโทนิน"
ในห้องนอนจึงไม่ควรมีทีวี นอกจากนี้ถ้าจะให้หลับสบายขึ้น
ไฟที่ใช้ควรเป็นแสงสีเหลืองอมส้ม
และตั้งข้อสังเกตว่า
แสงเช้าจะช่วยให้คนนอนเร็ว ส่วนแสงเย็นจะทำให้นอนดึก ยกตัวอย่าง
คนที่รับแสงแดดตอนเช้ามากกว่า จะนอนเร็วกว่าคนที่รับแดดตอนเย็นมากกว่า
2.ห้องนอนควรจะมืด เงียบ มีอุณหภูมิที่เหมาะสม
3.ถ้า 20-30 นาทีแล้วยังนอนไม่หลับ ให้ลุกขึ้นเปลี่ยนที่ พอเริ่มง่วงแล้วให้กลับมานอนตามเดิม
4.การดื่มกาแฟ จะให้ดีไม่ควรดื่มในปริมาณมากเกินไป และหลังเที่ยงแล้วไม่ควรดื่ม
5.หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ บุหรี่ โดยเฉพาะใกล้เวลาเข้านอน
6.สำหรับผู้ที่ออกกำลังกายตอนเย็น ควรทิ้งช่วงเวลาก่อนนอนราว 3-5 ชั่วโมง
7.โดยปกติผู้ที่ง่วงนอนถ้าได้ "งีบ" สักครึ่งชั่วโมง จะทำให้ร่างกายสดชื่นขึ้น แต่ไม่ควรงีบนอนใกล้เวลาเข้านอน
"นอนกรน"ใครว่าเรื่องเล็ก
นอกจากอาการง่วงนอน นอนไม่หลับ ...
ปัจจุบัน
มีผู้ป่วยจำนวนมากที่เข้ารับการตรวจสุขภาพที่โรงพยาบาลแล้วพบว่ามีปัญหาความ
ผิดปกติในการนอนด้วย
ซึ่งอาการของการนอนหลับผิดปกติเหล่านี้พบมากขึ้นเรื่อยๆ
และกำลังได้รับความสนใจอย่างกว้างขวาง
เพราะถือเป็นภัยเงียบที่เป็นต้นเหตุสำคัญต่อการเกิดโรคต่างๆ ตามมา
พญ.ศรินพร มานิตศิริกุล
"ส่วน
ใหญ่คนไข้ที่มาพบแพทย์จะมาพบด้วยปัญหาของการนอนไม่หลับ
ซึ่งเมื่อรับการตรวจโดยเครื่อง Sleep Lab หลายคนพบว่านอนกรน"
คุณหมอจักรินแจง
ถูกต้อง "นอนกรน" ที่อาจมองกันว่าไม่ใช่ปัญหา อย่างมากแค่ทำให้คนนอนข้างๆ รำคาญ แต่ทว่า...
"หาก
สังเกตอย่างใกล้ชิดจะพบว่าผู้ที่กรนจะหยุดกรนไปชั่วขณะหนึ่ง
ช่วงนั้นเองที่มีการหยุดหายใจเกิดขึ้น
และเมื่อระดับออกซิเจนในเลือดลดลงถึงระดับหนึ่งจากการหยุดหายใจ
ร่างกายจะมีกลไกตอบสนองภาวะนี้
โดยจะทำให้การหลับของคนที่กรนและหยุดหายใจนั้นถูกขัดขวาง ทำให้ตื่นขึ้น
โดยจะมีอาการเหมือนสะดุ้งเฮือก หรืออาการเหมือนสำลักน้ำลายตนเอง
แล้วก็กลับมาเริ่มหยุดหายใจใหม่"
ถ้าไม่รักษาภาวะดังกล่าวอาจมีอาการ
ง่วงมากผิดปกติในเวลากลางวัน ทำให้เรียนหรือทำงานได้ไม่เต็มที่
ง่วงนอนในขณะขับรถจนก่อให้เกิดอุบัติเหตุบนท้องถนนได้
และยังอาจส่งผลต่อคนรอบข้าง
ใครที่เสี่ยงต่อการนอนกรน
อาการ
กรน และหยุดหายใจในขณะหลับพบได้บ่อยในคนอ้วน พบได้ทั้งในผู้ชายและผู้หญิง
โดยพบบ่อยในผู้ชาย ยิ่งมีอายุมากขึ้นยิ่งเสี่ยงต่อการเกิดภาวะ
ดังกล่าว
วิธี
การแก้ไขในเบื้องต้นคือ ลดน้ำหนัก เวลานอนให้นอนตะแคง แต่ถ้ายังนอนกรนอยู่
ควรปรึกษาแพทย์ เข้ารับการตรวจโดยเครื่อง Sleep Lab เพื่อหาสาเหตุ
หากพบว่ามีอัตราการหยุดหายใจมากระดับหนึ่งอาจมีความจำเป็นต้องใช้เครื่องซี
แพ็พ CPAP (continuous positive airway pressure)
ซึ่งเป็นเครื่องเป่าลมในทางเดินหายใจส่วนบน เพื่อเปิดทางเดินหายใจ
ช่วยลดอาการหยุดหายใจในขณะหลับ และอาการกรน
หรือถ้าเป็นมากอาจแก้ไขได้โดยการผ่าตัด
ความจำไม่ดีเพราะนอนน้อย
เคยตั้งคำถามมั้ยว่า ชั่วอายุคนเราที่แสนยาวนาน บางคนอายุยืนเป็นร้อยปี ทำไมสามารถจดจำเรื่องราวต่างๆ ได้มากมายขนาดนั้น
ประเด็นนี้ พญ.ศรินพร มานิตศิริกุล อายุรแพทย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลกรุงเทพ บอกว่า ส่วนหนึ่งขึ้นกับภาวะของการนอน
สาเหตุ
ที่การนอนส่งผลต่อความทรงจำ เป็นเพราะ
การนอนเป็นการจดบันทึกข้อมูลที่ได้ในช่วงก่อนที่จะหลับ
แล้วย้ายข้อมูลจากฐานข้อมูลความจำชั่วคราวไปยังความจำระยะยาว
ซึ่งเป็นการจัดเก็บข้อมูลที่เป็นระบบและเป็นแบบแผน
มีการจัดการทั้งความจำที่รู้ตัวและความจำที่ไม่รู้ตัว
ตอนที่เราตื่นจะมีสัญญาณประสาทเพิ่มมากขึ้น
"การหลับที่ดีจะลดการ
ตื่นตัวของสัญญาณประสาท อีกทั้งการนอนยังเป็นการปรับสมดุลของอารมณ์
การอดนอนทำให้สมองส่วน amygdala ที่ควบคุมด้านอารมณ์ทำงานมากเกินไป
ทำให้การควบคุมอารมณ์ผิดปกติ ซึ่งส่งผลกระทบต่อความจำอีกด้วย
เมื่อนอนพักผ่อนไม่เพียงพอ
ทำให้กระบวนการเรียนรู้การจัดเก็บความจำจะไม่มีประสิทธิภาพ เกิดภาวะ
overload ไม่สามารถเรียนรู้ความจำใหม่ๆ ได้
การสื่อประสาทของสมองส่วนหน้าทำงานได้ไม่ดี
ส่งผลให้ความใส่ใจในการดำเนินชีวิตประจำวันลดลง เช่น มีปัญหาในการขับรถ,
การเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ มีปัญหาการจัดการของอารมณ์ซึ่งส่งผลต่อภาวะความจำ"
ประสิทธิภาพความจำของแต่ละคนยังมีปัจจัยอื่นๆ อีกมากมาย เช่น
คนที่เป็นโรคไต โรคตับ ติดเชื้อในสมอง มีเนื้องอกในสมอง
หรือแม้แต่การกินมังสวิรัติมากกว่า 3 ปี ทำให้ขาดวิตามินบี 12
(ถ้ารู้เร็วกินวิตามินเสริมจะช่วยได้) ภาวะไทรอยด์ผิดปกติ
นอกจากนี้ยังมีความเสี่ยงที่ไม่สามารถแก้ไขได้ เช่น อายุมากขึ้น ซึ่งโดยสถิติแล้วผู้หญิงจะลืมง่ายกว่าผู้ชาย
คน
ที่ครอบครัวมีประวัติเป็นอัลไซเมอร์ คนที่เคยประสบอุบัติเหตุหัวฟาดพื้น
คนในวัยเกษียณแล้วไม่ได้ทำงานก็จะมีความเสี่ยงมากกว่าคนที่เกษียณแล้วแต่ยัง
ทำงานอยู่ คนที่เป็นพาร์กินสัน
รวมทั้งใช้ยาที่มี Anticholinergic Effect คือมีฤทธิ์ยับยั้งสารสื่อประสาท เช่น ซาแน็กซ์ แวเลี่ยม คลาริติน เป็นต้น
ซึ่งถ้านอนไม่หลับควรปรึกษาแพทย์หาสาเหตุ เพื่อวางแผนการรักษาได้อย่างทันท่วงที ดีกว่าพึ่งยานอนหลับ...คุณหมอศรินพรย้ำ
เพราะยาทุกชนิดย่อมมีผลข้างเคียงด้วยกันทั้งสิ้น
ขอขอบคุณข้อมูลข่าวจาก : http://www.prachachat.net วันที่ 15 พฤษภาคม 2558
